Recensie: The Red Shoes

The Red Shoes (1948) is niet zo zeer een verfilming van het gelijknamige sprookje van Hans Christian Andersen maar gebruikt deze als ‘play within a play’ waarbij, zoals gebruikelijk bij deze verhaalstructuur de kijker wordt gestuurd om een vergelijking te maken tussen de karakters in de film en de karakters in de ballet versie van het sprookje. De fictie van het ballet wordt zo een symbolische/psychische representatie die net als de ‘play within a play’ in Shakespeares Hamlet iets probeert te zeggen over de karakters. The Red Shoes geeft deze karakters weer als de rode schoenen die geen rede hebben om te dansen maar een raison d’être, niet het ‘omdat’ maar het ‘ik moet’. Dit ‘ik moet’ dat niet alleen een grote passie met zich meebrengt geeft ook vorm aan de duistere keerzijde  als deze in conflict komt met tegenstrijdige emoties zoals te vinden in het symbolisme van de ballet versie van het sprookje, de persoon die wil stoppen met dansen die schoenen aanheeft die dit niet kunnen. De drie hoofdpersonages vertegenwoordigen hun eigen raison d’être op de verschillende uitersten van het dualistische spectrum tussen hun passie voor hun kunstvorm en de opoffering die er voor nodig is om deze kunstvorm te perfectioneren. Julian Craster is de eerste van de hoofdpersonages die wij te zien krijgen wanneer hij na 6 uur wachten uiteindelijk bij een balletvoorstelling naar binnen mag waarvan hij alleen bekend is met de muziek van zijn professor. Zijn kunstvorm is duidelijk muziek als hij de naam van zijn professor roept als het doek omhoog gaat en geen idee heeft van de twee andere namen die door de zaal worden geroepen, die van de danseres en de balletimpresario Boris Lermontov. Dit zijn de drie karakters, de drie ingrediënten die het product ballet nodig heeft om zijn perfectie na te kunnen streven, een briljante componist, danseres en impresario (die meer als een regisseur is te zien). Als ons tweede hoofdpersonage Lermontov wordt uitgenodigd voor een feest van een ‘great patron of the arts’ zien wij wat voor personage hij is als hij zijn ogen niet wil vervuilen met het kijken naar een ‘amateur’ danseres die hoopt door hem ontdekt te worden. Als zij later omschreven wordt als een professionele danseres met lovende recensies wordt de vraag gesteld waarom hij haar niet wil zien dansen, waarop Lermontov antwoord: “One might, but for me, it is a great deal more. For me, it is a religion. And one doesn’t really care to see one’s religion practiced in an atmosphere such as this.”   Zonder het te weten spreekt hij later met de danseres, het derde hoofdpersonage Victoria Page en geeft een ongemeende verontschuldiging en een laatste kans door de vraag te stellen: “Why do you want to dance? Waarop Victoria Page het voor Lermontov enige goede antwoordt geeft: “Why do you want to live?”. Als de film vordert worden de posities steeds meer ingevuld, Lermontov die emoties en relaties aan de kant schuift voor het creëren van het perfecte ballet en dit ook van zijn ‘personeel’ verwacht staat voor de mogelijkheid om van Victoria Page de grootste ballerina te maken omdat hij meent dat: “The dancer who relies upon the doubtful comforts of human love will never be a great dancer.”. Craster vervult in dit spectrum de tegenovergestelde rol als hij een relatie begint met Victoria Page, de kant van het leven, de ‘human love’, de kant die tegen de totale devotie ingaat waar de rode schoenen voor staan en die nodig is voor om de ‘great dancer’ te worden. Leven en dansen als een dualistische positie die steeds meer een contradictie gaat vormen als het dansen ervoor zorgt dat je niet kan leven en vice versa het leven ervoor zorgt dat je niet kan dansen. In ons achterhoofd blijft ook de eerdere opmerking steken dat leven zonder dansen onmogelijk is en zoals we weten van het sprookje van Andersen dat de schoenen niet uit kunnen en tot zijn onvermijdelijke conclusie gedragen moeten worden. Wat deze film onderscheidt is dat deze strijd los van in het dialoog nog veel meer is te vinden in de belevenis van de film los van de letterlijke informatie, vooral op het moment dat Victoria Page de hoofdballerina van de ballet versie van ‘The Red Shoes’ wordt. De cinematografie en het gebruik van Technicolor van deze scène is een van de mooiste uit de filmgeschiedenis en geeft deze strijd weer op dusdanige wijze dat wat wij zien een zelfde strijd lijkt te worden als wij ons verliezen in de passie en de duisternis van de wereld gezien door de ogen van Victoria Page. De muziek, dans en de regie krijgen een betekenis buiten de karakters en gaat zo over film zelf als kunstvorm, film als een samenwerking van verschillende elementen en uiteindelijk over kunst en de innerlijke strijd in het proces van creëren.

“The Red Shoes has come to mean so much to me over the years that I don’t even know where to begin, there’s the color the vibrance, the milieu of ballet and music, the emotional force, the mastery of Michael Powell and Emeric Pressburger”

–          Martin Scorsese